Saturday, September 17, 2005
زبانها و گويشهاي مختلف رايج در استان تركي خراسان شمالي
۴۵۶نوع زبان و لهجه در خراسان شمالي شناسايي شده است
بجنورد ، خبرگزاري جمهوري اسلامي ۸۴/۰۶/۲۴ صدا
داخلي. علمي. فرهنگي. زبانشناسي.
بر اساس يك پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامي بجنورد، ۴۵۶نوع زبان و لهجه در شهرستانهاي جاجرم، بجنورد و مانهوسملقان شناسايي شده است. بر همين اساس اين منطقه به عنوان يكي از متنوعترين مناطق قومي و زباني كشور محسوب ميشود.
در اين سه شهرستان كه تا كمتر از يك دهه قبل يك شهرستان را تشكيل ميدادند ۱۲۷نوع زبان و لهجه فارسي كرمانجي، ۱۰۸نوع زبان و لهجه فارسي تركي و كرمانجي، چهار نوع زبان كردي، ۱۷نوع زبان و لهجه تركي، ۴۴نوع زبان تركي و ۳۲نوع زبان و لهجه فارسي مخلوط با تركي وجود دارد.
در اين مناطق همچنين ۱۴نوع زبان و لهجه تركمني، دو زبان و لهجه تاتاري و بربري(مغولي)، دو نوع زبان و لهجه فارسي بلوچي و يك نوع زبان و لهجه فارسي عربي و ۱۴نوع زبان و لهجه نامشخص وجود دارد.
شهرستانهاي خراسان شمالي با تنوع قابل توجه زبان و لهجه بيش از ۱۴گروه قومي و طايفهاي مختلف را در خود جاي دادهاند و اين يكي از مهمترين خصوصيات منحصر به فرد اين استان كوهستاني است. امروزه مرز ميان اقوام و طوايف اين استان با گوناگوني زبانها و فرهنگها از ميان برخاسته چنانكه تركها، تركمنها، فارسها و كرمانجها در بسياري از مراسم آييني از هم تاثير گرفته و گاه به زبانهاي يكديگر سخن ميگويند.
مدير امور پژوهشي دانشگاه آزاد بجنورد به خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت:
تهديد زبانهاي اصيل و محلي در دنيا نيز ديده ميشود اما در ايران و استان خراسان شمالي در هم آميختگي و فراموشي زبانها بيشتر مشهود است. سيدمحمد حجازي افزود: ۶۰هزار زبان محلي در دنيا در حال از بين رفتن است كه سازمان ملل در مورد آنها به كشورها اخطار داده است. اين مدرس دانشگاه درباره علت فراموشي اين زبانها توضيح داد: زبان رسمي و زبان يگانه در كشورها موجب وحدت ملي ميشود و اين براي تمام دولتها اهميت دارد. وي گفت: بنابراين تمام آموزشها به اين زبان خواهد بود و عمده فعاليت ادارات و رسانهها نيز به همين زبان است و در نتيجه خانوادهها ياددهي زبان رسمي به فرزندانشان را ضروري ميبييند.
او افزود: بدين ترتيب خانوادهها تصور ميكنند اگر بخواهند از كودكي با فرزندانشان به زبان محلي سخن بگويند موجب عقبماندگي آنها در تحصيل ميشوند. وي گفت: در اين شرايط كودكاني هم كه زبان محلي را آموختهاند وقتي پا از خانه بيرون مينهند زبان محلي خود را كنار ميگذارند. او افزود: اصولا نبايد كسي از رونق زبان رسمي كه موجب تسهيل ارتباط و وحدت است جلوگيري كند اما در كنار زبان ملي بايد از زبانهاي محلي نيز حمايت شود. وي گفت: زبانهاي محلي موجب تنوع فرهنگها و رضايت اهل آن زبان و فرهنگ شده و اين خود به وحدت ملي كمك ميكند. او افزود: وقتي زبان محلي كم رونق شود مطبوعات هم تمايلي به كار با زبان محلي ندارند و انتشار مطبوعات به زبان محلي از مقبوليت آنها خواهد كاست. وي گفت: به همين خاطر دولت به رسانههاي در حال انتشار با زبانهاي محلي بايد بيشتر توجه كند.
يك فعال اجتماعي و سياسي در بجنورد نيز گفت: براي افراد دانشآموخته زبان اهميت چنداني ندارد زيرا ميزان تحصيلات مهم است و در مجموع وقتي افراد از جوامع سنتي پا را فراتر مينهند ديگر زبان برايشان اهميت چنداني نخواهد داشت. بهرام شيخنژاد افزود: هر قدر انسانها از عصر سنتي جدا شده و به عصر بعد از سنت قدم ميگذارند تعريف و وانمودشان به وسيله زبان محلي بيمعناتر ميشود و طبيعي است كه زبانهاي محلي اندك اندك رنگ ببازند. وي گفت: علاوه بر اين موارد، تنوع قوم و زبان در خراسان شمالي و از سوي ديگر مهاجرتها و ورود افراد غيربومي به اين منطقه باعث شده كه افراد زبان فارسي را به عنوان وجه مشترك برگزينند.
يك كارشناس جامعهشناسي نيز گفت: رسانهها در حفظ زبانهاي محلي نقش مهمي دارند و بايد در اين زمينه فرهنگسازي كنند. ربابه كيخسروي افزود: استان خراسان شمالي و خصوصا بجنورد داراي اقوام متنوعي است كه بايد براي حفظ تك تك آنها كار شود. وي گفت: علاوه بر جغرافيا و تاريخ هر منطقه، حفظ زبانهاي محلي نيز بايد در برنامههاي درسي دانشآموزان گنجانده شود تا دانشآموزان با فرهنگ و ريشههاي خود بيشتر آشنا شوند و آن را فراموش نكنند.
استان خراسان شمالي حدود ۸۴۰هزار نفر جمعيت دارد.
posted by8:37 PM
اطلس گويشهاي زبان تركي در شهرستان سرخس
اطلس گويش هاي شهرستان سرخس تهيه شد
به منظور ارائه نمونه اي جهت تهيه اطلس ملـــي زبانــها و گويش هاي ايران پس از نزديك به دو سال تلاش، اطلــس گويش هاي شهرستان سرخس با توجه به كامل بودن نمونه هاي گويشي استان خراسان از سوي پژوهشكده زبان و گويش سازمان ميراث فرهنگي كشور تهيه شد. تهيه اين اطلس اولين مرحله از تهيه اطلس ملي زبانها و گويش هاي ايران است كه مراحل آغازين گردآوري نمونه هاي آن از سال 1353 آغاز شده است.
دكتر سعيد عريان سرپرست پژوهشكده زبان و گويش سازمان ميراث فرهنگي كشور با اعلام اين خبر گفت: اين اطلس داراي 8 تيپ گويش شامل بلوچي، فارسي محلي زابلي، فارسي، محلي خراساني، فارسي محلي بيرجندي، تركي عشايري، تركي كلات، تركمني و عربي است كه بر اساس گفته هاي گويش ورها نامگذاري شده است. اين اطلس 54 نقشه با 8 نوع گويش، سه تا 5 پارامتر زباني و سه منحني همگويي را دربر مي گيرد.
به گفته سعيد عريان طرح ارزشمند "شناسايي گويش هاي ايران" به گونه نمونه برداري از گويش هاي همه شهرها و آباديهاي كشور از سال 1353 با انجام طرح مشتركي به نام "طرح فرهنگساز" با همكاري مشترك فرهنگستان زبان ايران و سازمان جغرافيايي ارتش كشور آغاز و تا سال 1357 ادامه داشته است. تا سال 1357 در حدود 12000 نمونه گويشي از 18 استان و 96 شهرستان جمع آوري شده كه در حال حاضر نيز بخشــي از ايــن گويش ها نياز به بازنگري دارد.
پس از انقلاب جمهوري اسلامي در سال 59 اين نوارها به موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي و سپس در سال 1360 بــه مـركــز مردم شناسي سازمان ميراث فرهنگي منتقل شد. با تشكيل سازمان در سال 1367 و ادغام مركز مردم شناسي با بخش پژوهشي سازمان با عنوان پژوهشكده زبان و گــويش ، تمــامي نمونه هاي گويشي در اختيار اين پژوهشكده قرار گرفت.
به گزارش واحد اطلاع رساني سازمان ميراث فرهنگي كشور، پژوهشكده زبان و گويش از سال 1379 به طور رسمي كار گردآوري نمونه هاي گويشي را آغاز و در اين راستا نزديك به 3000 گويش در سال 79 و 6000 گويش در سال 80 را از استانهاي شمال، شمال غرب و مركز ايران جمع آوري كرده است. گفتني است طي سال 53 تا 57 از 18 استان كشور به جز استانهاي آذربايجان غربي و شرقي، اردبيل، مازندران، گيلان و مركزي و سمنان نمونه برداري شده است.
posted by8:32 PM